Mini Öneri 3: Tuvalet Eğitimi
BEZ YOK
Uzay, uzay gemisi için son sınır olabilir, sizin evinizde de bezinden kurtulmak, çocuğunuz için bebeklik sınırını aşmaktır. Bu konu gereğinden fazla önemsenmektedir. Ebeveynler çeşitli sorular sorarlar: Ne zaman yapacağız? Nasıl yapacağız? Ne kullanalım? Erken/geç başlasak sorun olur mu?
Daha şaşırtıcı olan ise dört yaşında hala bez kullanan çocuklardı. Tabii ki, çocukları hazır olmadıkları bir şey için zorlamak doğru değil, ama aynı zamanda çocukların öğrenmeleri için onlara fırsat tanımanız gerekiyor. Ne yazık ki birçok ebeveyn iki konuda kafa karışıklığı yaşıyor: Öğretilecek olan davranışlar ve doğal gelişim süreci. Örneğin, vurmak, çocuğun doğal süreci ile ilgili değildir ama bazı ebeveynler şöyle derler: “Bunu kendiliğinden bırakacaktır.” Hayır, sizden öğrenmelidir.
Gerçekte, çoğu çocukluk gelişimi, fiziksel gelişim ve aile eğitiminin birleşimiyle yol alır. Bloklarla bir kule kurma aşamasında bu kolaysa anlaşılır. Çocuğunuz blokları tutarak birbiri üzerine koyabiliyorsa, kuramsal açıda kule yapabilecektir. Ama bunun başlangıcı ona öğretilmeyerek tek başına bırakılırsa, bunu hiçbir zaman öğrenemez.
Çok gecikmemek gerekir. Büzgen kaslarını kontrol altına alabilen üç, dört yaşlarındaki bir çocuğun ebeveynleri, onun kendi başına lazımlığa oturmasını beklerse, bunu gerçekleştirmediğini göreceklerdir. Ebeveynler, bunu çocuğa öğretmelidir.
Dünyadaki aile sayısı kadar tuvalet eğitimi kuramı vardır. Ben, her zaman olduğu gibi yumuşak geçiş öneriyorum. Yani zorlama yerine, destek verme. Gözlemleyin ve tuvalet eğitimi için en uygun zamana karar verin-çocuğunuz bedeni ve zihni hazır olunca ve kaçınılmaz ebeveyn/çocuk mücadeleleri başlamadan önce. Çoğu çocuk için, bu on sekiz ay iki yaş arasıdır. Ancak yine de çocuğunuzu izleyin.
H.E.L.P yol göstericiniz olsun. (Ebeveyn/çocuk bağını sağlamlaştıracak, çocuğunuzu tehlikelerden koruyacak, onun gelişimine ve bağımsızlığına katkıda bulunacak 4 unsur.)
Hold yourself back-Geri çekilip izle
Encourage exploration – Keşfi destekle
Limit –Limit koy
Praise –Öv
H. Çocuğunuz dan hazır olduğuna dair sinyaller alana dek geriden izleyin. Çocuklarım küçükken, kimseye “Hangi yaşta tuvalet eğitimine başlamalıyım?” diye sormadım. Çocuklarımı izledim. Zamanının geldiğini hissetmem gerekiyordu. İyi izlerseniz bunu anlarsınız. Bazı çocuklar hareketsiz otururlar. Ikındıklarını yüzlerinin kızarmasından anlarsınız. Veya alt bezlerini işaret edebilirler. Çocuğunuzun işaretlerine bakın. Yirmi bir aylık çocukların çoğu bedensel işlevlerinin farkına varırlar. Bu on beş aya kadar inebilir. Kızlar erkeklerden daha çabuk olgunlaşabilirler ama bu bir yasa değildir.
E. Bedensel işlevlerini sözlere ve eylemlere bağlaması konusunda çocuğunuzu destekleyin. Çocuğunuzun yetenekleri geliştikçe, kelime dağarcığını da genişletin. Örneğin, bezini işaret ederse şöyle konuşun: “Altın ıslanmış. Altını değiştireyim mi?”
Altını ne zaman değiştirirseniz, bu olayı ona açıklayın. “ah altın ıslanmış. Çiş yapmışsın.” Kaka yapmışsa, siz bunu tuvalete dökerken görsün. Atılabilen bezler katlanıp çöpe atılırlar. Bunu kullanmamanızda yarar var, çünkü çocuk ne olduğunu göremez. Hatta çocuğunuza sizin nereye çiş yaptığınızı gösterin.
Şimdi sıra eylemlere geldi. Lazımlığın önüne sevdiği bir oyuncak koyun. Bu işi yapmaya sabah uyandıktan biraz sonra başlayın. Onunla konuşun, oyuncakla oynamasına izin verin. Bir şeyler içtikten 20 dakika kadar sonra lazımlıkta oturtabilirsiniz. Her halükarda eğlenceli bir ortam hazırlayın. Ona kitap okuyun. Okurken rahat olmasını ve bu olayı sevmesini sağlayın. Oturup beklerseniz, çocuk bunu bir talep olarak algılayacaktır.
L. Lazımlık zamanına sınır koyun. Başta iki-üç dakikayı geçmesin. Eğer lazımlık deneyimi sıkıntılıysa mücadele başlayacaktır. Derin bir nefes alın, sizde gerilmeyin. Çocuğunuzu da rahatlatın. Çocuğunuzu bir performans için zorlamıyorsunuz, ona öğretiyorsunuz. Çiş veya kaka yapınca onu övün ve olanı anlatın: “Aferin, çişini yaptın.” Oturaktan kaldırırken: “işi bitirdin.” Kalkmak istemezse, kızmadan onu oradan kaldırın. Şunları yaparak çocuğunuzun oturak deneyiminden sıkılmasını engelleyin: a. Lazımlığa sık oturtmayın, b. Uyandığında huysuzsa oturtmayın, c. Direniyorsa oturtmayın.
P.Övün ve tuvalet kağıdı verin. Tuvaletini lazımlığa yapan çocuğunuzu övün –yalnızca oturduğunda değil. Burada aşırı tezahürata izin var. Ben, bu durumda kızlarımı alkışlardım. Sonra, lazımlığı beraberce dökün ve bunu bir oyun haline sokun. Aşırı açıklamalardan kaçının. Çocuğun anlayış seviyesini aşmayın.
Eğer işe yavaş başlarsanız, çocuğunuzun alışkanlıklarını anlarsınız ve çocuğunuz deneyiminde ilerlerken gerilmez. Onun kişiliği eğitimini etkileyecektir. Bazı çocuklar kendilerini öven ebeveynleri önemserken, diğerleri önemsemez.
Lazımlık başarısının 4 P’si
Potty (Lazımlık): Çocuğa uygun olmalı
Patience (Sabır):Çiş veya kak yapmayınca acele etmeyin, kızmayın. Her çocuğun kendi gelişim hızı vardır.
Practice (Pratik): Çocuğunuza ne kadar gerekiyorsa.
Presence (Beraber olmak): Onunla beraber olun ve onu eğlendirin.
tuvalet eğitimi kıyafeti
atılabilen bezler bugünlerde o kadar iyi emiyorlar ki, çocuklar altlarının ıslandığının fark etmiyorlar. Bez olanlar ise uzun vadede işe yaramayabilirler çünkü, çocuk rahatsız olup erken çağda bezinden kurtulmak isteyebilir.
- Eğitim külodu: Atılabilen bezler gibi, eğitim külotları da çok emicidir. Çocuğunuz çişini veya kakasını hissedip tutabilmeye başlayınca bunları bırakabilirsiniz.
- Kız/erkek iç giyimi: Günde üç kez lazımlığa gitmeye başlayan çocuğunuza, gündüz normal iç çamaşırı giydirin. Altına kaçırırsa sorun yapmayın. Azarlamayın. Altını değiştirin.
BAĞIMSIZLIĞA AİT SON SÖZ
Çocuğunuz sürekli gelişiyor. Sabırlı olun. Acele etmek yerine, sürece inanırsanız siz de çocuğunuz da mutlu olursunuz. Her gelişimi kabul edin ve zor aşamalarda sabır gösterin. Ne yapabileceğiniz ve doğanın neyi kontrol ettiği arasındaki farkı kavrayın. Bazen çocuğunuzun bağımsızlığa yönelmesi ani olabilir –ilk ayağa kalkması gibi. Siz fark etmesiniz de bedeni her gün daha fazla güçlenmekte ve eşgüdüm yeteneği artmaktadır. Bu arada deneyim kazanmakta ve becerilerini geliştirmektedir. Zekası gelişmektedir. Ufak bir bilgisayar olan zihni birçok bilgi depolar. Doğumundan beri sizle iletişimdedir ama artık konuşmaktadır da.
*Bu makale Tracy Hogg – Çocukluğa Geçiş Sorunlarına Mucize Çözümler adlı kitaptan derlenmiştir.
—————————————————————————
Tuvalet alışkanlığı kazanma, çocuğun hayatında önemli bir gelişimsel olaydır. Tuvalet eğitimine çocuğun ve anne-babanın hazır olduğu bir dönemde başlanması çok önemlidir.
Tuvalet alışkanlığı kazandırılmasına 24. ayında başlanabilir.
Tuvalet eğitimine başlayabilmek için;
- Çocuk yürüyebiliyorsa,
- Basit emirleri yerine getirebiliyorsa,
- İsteklerini kelimelerle konuşarak anlatabiliyorsa,
- Kendi kendine basit giysileri çıkarabiliyorsa,
- Genellikle gün içinde 2-3 saat kuru kalabiliyorsa, tuvalet eğitimine hazır olduğu düşünülebilir.
Çocuk hasta ise, kabızlık problemi varsa, yaşamında önemli bir değişiklik varsa (yeni bakıcı, yeni kardeş, taşınma, ölüm vb.) anne kendisini gergin, sinirli hissediyorsa, yeterli zaman ayıramayacağını düşünüyorsa tuvalet eğitimine başlamak için uygun zaman beklenmelidir.
Çocuğa tuvalet alışkanlığı kazandırılırken anne-babanın yapabilecekleri;
- Tuvalet alışkanlığı kazandırılmaya başlamadan önce, anne-babanın bir planı olmalıdır. Eğitime ne zaman, nasıl başlanacağı, ne gibi malzemelerin gerekli olduğu vb. konular önceden belirlemelidir,
- Tuvalet alışkanlığı kazandırmak ilgi ve zaman gerektirdiği için, anne ve babanın sabırlı olmaları çok önemlidir,
- Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde ara sıra altına kaçırabilir. Bu durumda çocuğa kızılmamalı, ayıplanmamalı, cezalandırılmamalıdır. Kaslarını kullanmayı öğrenirken kaçırmalar olağandır ve biraz zaman alabilir,
- Tuvalet eğitiminin her aşamasında çocukla konuşularak, çocuğu cesaretlendirmek gerekir,
- Tuvalet eğitiminin her olumlu aşamasında çocuk övülmeli ve takdir edilmelidir,
- Tuvalet eğitiminde geri dönüşler olabilir. Anne-baba başarısız tuvalet eğitimini otoritelerine direkt bir saldırı olarak yorumlamamalıdırlar,
- Çocuk tuvaletini yaptığında kakasından ve çişinden nefret etmesine neden olabilecek (ay ne pis, koktu vb.) sözler söylenmemelidir,
- Çocuğun tuvalet eğitimindeki başarısı veya başarısızlığı, hiçbir zaman çocuğun zekasıyla eşdeğer tutulmamalıdır.
Tuvalet eğitimi süreci;
- Başlangıçta çocuğun anne-baba ile birlikte tuvalette bulunmasına, sifonu çekerek, oynamasına izin verilmelidir,
- Oyun oynadığı alana oturak konularak incelemesine ve oturağın kendine ait olduğunu anlamasına yardım edilmelidir,
- Çocuğun günde bir kez giyinik olarak oturağa oturması sağlanmalıdır,
- Daha sonra çocuğun giysilerini çıkartarak oturağa oturması sağlanmalıdır. Bu aşamalarda korkuları varsa, oturağa oturmak istemiyorsa, kesinlikle zorlanmamalı, hazır olduğu zaman oturması beklenmelidir,
- Bu dönemde çocuğa bol, kolay çıkartılabilen giysiler giydirilmelidir,
- Çocuğa kakasının veya çişinin nereye gideceği anlatılmalıdır. Bezine kaka yaptığı zaman, oturağa oturtularak bezi çocuğun gözü önünde oturağa boşaltılmalıdır. Bu durum çocuğun oturma ve kaka yapma arasındaki ilişkiyi anlamasına yardım eder. Oturağı tuvalete döktükten sonra sifon çocuğa çektirilip “Güle güle” gibi kelimelerle kakasının gidişini görmesi sağlanmalıdır. Korkuyorsa kesinlikle zorlanmamalıdır,
- Çocuk oturaktayken anne-baba çocuğu yalnız bırakmamalıdır. Çocuğun hoşuna giden masallar anlatılıp, kitap okunarak çocuğun kaygıları azaltılmaya çalışılmalıdır,
- Çocuk gündüz düzenli olarak kuru kalıyorsa, evin içinde bezsiz alt çamaşırlarıyla dolaşmasına izin verilmelidir,
- Çocuk, çişi geldiğinde oturağı kullanması konusunda cesaretlendirilmelidir,
- Çocuk, düzenli olarak yatağa girmeden önce tuvalete götürülmeli ve oturak yatağın yanına-yakınına konularak, çocuğun oturağa kolay ulaşması sağlanmalıdır.
Gece kuruluğu nadiren gündüz kuruluğu ile aynı anda başlayabilse de, çoğunlukla gerçekleşmesi aylar, yıllar alabilir.
Tuvalet eğitiminin tamamlanması çocuktan çocuğa değişmekle birlikte çocuğun 5 yaşına kadar altını ıslatmamayı, 4 yaşına kadar da altını kirletmemeyi öğrenmesi beklenir.
Tuvalet eğitimi sürecinde geri dönüşler yaşanabilir. Geri dönüşlerde eğitime bir süre ara verilmelidir. Başarısızlık hissine kapılıp, panik olunmamalıdır.
Tuvalet eğitimi çizelgesini buradan, çizelge için yıldızları ise buradan indirebilirsiniz.